Τι είναι ο καπλαμάς και πως δημιουργείται
Ο καπλαμάς είναι η φυσική ομορφιά που κρύβει μέσα του ο κορμός ενός δέντρου. Είναι ένα πολύ λεπτό φύλλο ξύλου με ασυνήθιστα σχέδια, το οποίο παράγεται από ίσιους κορμούς δέντρων με μεγάλο μήκος. Η σύγχρονη τεχνολογία μπορεί να κόψει τόσο λεπτά ξύλινα φύλλα όσο ένα κομμάτι χαρτί.
Η ιστορία του καπλαμά αρχίζει στην πραγματικότητα με την ιδέα της διατήρησης, μιας και είναι μια τεχνική γνωστή από την αρχαιότητα. Καπλαμάδες αφρικανικού έβενου με ένθετα από ελεφαντόδοντο και άλλα πολύτιμα και εξωτικά υλικά χρησιμοποιήθηκαν για να διακοσμήσουν αντικείμενα των Φαραώ στην Αίγυπτο πριν από 3000 χρόνια. Μερικά από τα ωραιότερα βασιλικά έπιπλα για εκατοντάδες χρόνια περιέχουν πλούσια κατασκευή καπλαμά, χρησιμοποιώντας τα καλύτερα είδη ξύλου.
Ας αποσαφηνίσουμε όμως τα πράγματα. Η λέξη «καπλαμάς είναι» τούρκικη (kaplama) και σημαίνει επένδυση ή κάλυμμα. Ο καπλαμάς δημιουργείται κόβοντας λεπτές φέτες από ένα ολόκληρο κορμό δέντρου ώστε να φτιαχτούν λεπτά φύλλα ξύλου. Τα ξυλόφυλλα αυτά χρησιμοποιούνται για να καλύψουν επιφάνειες επίπλων, ντουλαπιών, θυρών και άλλων σύγχρονων αντικειμένων, ώστε να προσφέρουν ένα ελκυστικό και ανθεκτικό φινίρισμα. Με τη χρήση τους στα έπιπλα επιτυγχάνεται ένα προϊόν υψηλής ποιότητας, αλλά με χαμηλότερο κόστος από αυτό ενός συμπαγούς ξύλου.
Μόλις τα δέντρα κοπούν, η ξυλεία πριν την παραγωγή προστατεύεται από έντομα, μύκητες και άλλους επιβλαβείς παράγοντες υποβάθμισης, ιδιαίτερα τα ευαίσθητα και πολύτιμα είδη ξύλου. Στη συνέχεια, οι κορμοί εμποτίζονται σε νερό, σε ατμό ή ψεκάζονται για να μαλακώσουν και να διευκολύνουν την κατεργασία της κοπής ή της αποφλοίωσης, αλλά και να βελτιώσουν την ποιότητά τους. Στη συνέχεια οδηγούνται σε ειδικά μηχανήματα κατασκευής καπλαμάδων. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να κοπούν αυτά τα φύλλα που αναφέρονται παρακάτω.
Υπάρχουν τρεις βασικές μέθοδοι:
-
με εκτύλιξη (αποφλοίωση)
-
με παλινδρομική τομή
-
με πρίση (κόψιμο σε φέτες) ενός κορμού δέντρου
Η αποφλοίωση ή εκτύλιξη περιλαμβάνει την περιστροφή του κορμού πάνω σε μια μακριά λεπίδα ή μαχαίρι, παρόμοια με το ξετύλιγμα ενός ρολού χαρτιού κουζίνας. Είναι η πιο διαδεδομένη μέθοδος, η οποία προσφέρει μεγάλη ποσότητα φύλλων. Αυτή η διαδικασία παράγει συνεχόμενα φύλλα καπλαμά με σταθερό σχέδιο «νερών» του ξύλου. Τα αποφλοιωμένα ξυλόφυλλα στη συνέχεια στεγνώνουν, ισοπεδώνονται και κόβονται στα επιθυμητά μεγέθη. Δεν μπορούν όλα τα είδη δέντρων να αποφλοιωθούν με αυτή τη μέθοδο, όπως π.χ. τα μαλακά ξύλα.
H παλινδρομική τομή χρησιμοποιείται αποκλειστικά για τη παραγωγή διακοσμητικών φύλλων. Πρώτα κόβονται πρίσματα (πλάκες) από τον κορμό του δέντρου, τα οποία στη συνέχεια προετοιμάζονται σε νερό ή άτμιση. Ύστερα στερεώνονται στη μηχάνημα κοπής και στη συνέχεια τα ξυλόφυλλα κόβονται με οριζόντια ή κατακόρυφη παλινδρομική κίνηση του ξύλου ή της λεπίδας.
Ο τεμαχισμός με πρίση (σχίσιμο) περιλαμβάνει το κόψιμο του κορμού σε κάθετες φέτες, που το πάχος τους ξεκινά από περίπου 1 χιλιοστό. Τα ξυλόφυλλα αυτά στη συνέχεια στεγνώνουν και ισοπεδώνονται για να δημιουργηθούν ομοιόμορφα και σταθερά φύλλα καπλαμά. Η μέθοδος αυτή είναι πιο σπάνια γιατί οι καπλαμάδες που παράγονται είναι εξαιρετικής ποιότητας που προορίζονται για ειδικές χρήσεις όπως μουσικά όργανα, πιάνα καλής ποιότητας κ.α.
Μετά την κοπή, τα φύλλα καπλαμά πρέπει να ενωθούν (συρραφή) σε ειδικό μηχάνημα (σαν γαζωτική μηχανή) μεταξύ τους για να δημιουργήσουν πιο μεγάλες επιφάνειες. Το ταίριασμα των «νερών» του ξύλου είναι αυτό που δίνει την υπέροχη εμφάνιση κι εδώ φαίνεται η μαεστρία και η αισθητική. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι ταιριάσματος και ο καθένας δίνει διαφορετικά αποτελέσματα στην εμφάνιση των νερών.
Αντιστοίχιση βιβλίου (book match): Η πιο κοινή τεχνική. Σκεφτείτε διαδοχικά φύλλα καπλαμά που ανοίγουν το ένα απέναντι από το άλλο σαν σελίδες βιβλίου. Έτσι έχουμε μία κατοπτρική εικόνα του (mirror).
Αντιστοίχιση ολίσθησης (slip match): Διαδοχικά φύλλα καπλαμά γλιστρούν το ένα πάνω στο άλλο κι ενώνονται το ένα δίπλα στο άλλο, σαν να σύρετε μια τράπουλα. Με αυτό τον τρόπο δημιουργείται ένα επαναλαμβανόμενο σχέδιο των νερών του ξύλου.
Αντιστοίχιση τέλους (end match): Δύο διαδοχικά φύλλα ταιριάζουν σαν βιβλίο και τα επόμενα δύο αναποδογυρίζονται. Έτσι έχουμε ένα τελικό ταίριασμα τεσσάρων τεμαχίων. Το συναντάμε σε καπάκια από παλιές τραπεζαρίες.
Αντιστοίχιση αντίστροφης ολίσθησης (reverse slip match): Τα φύλλα καπλαμά γλιστρούν το ένα πάνω στο άλλο και κάθε φύλλο καπλαμά αναποδογυρίζεται από άκρη σε άκρη. Έτσι «σπάει» το επαναλαμβανόμενο μοτίβο.
Τυχαία αντιστοίχιση (random match): Δεν λαμβάνεται υπόψη το σχέδιο ή το χρώμα των νερών.
Ειδική αντιστοίχιση (special match): Ορισμένα είδη και κοψίματα καπλαμά συχνά ταιριάζουν για να τονίσουν τον χαρακτήρα και τα μοτίβα του ξύλου με έναν ιδιαίτερο δημιουργικό τρόπο ώστε να παράξουν μια μεγάλη ποικιλία μοναδικών διακοσμητικών σχεδίων. Ταίριασμα σαν κουτί, σαν διαμάντι, ψαροκόκαλο και παρκέ είναι μόνο μερικά από τα πολλά είδη που χρησιμοποιούνται συχνά.
Οι καπλαμάδες εφαρμόζονται πάνω από άλλα παράγωγα ξύλου. Με τον τρόπο αυτό μειώνεται το κόστος και η κατανάλωση συμπαγών ακριβών ξύλων. Έτσι τα προϊόντα με επένδυση καπλαμά είναι πιο οικονομικά σε σχέση με τη μασίφ ξυλεία. Αφού προετοιμαστούν τα φύλλα καπλαμά, τοποθετούνται πάνω σε υπόστρωμα χρησιμοποιώντας ειδικές κόλλες για τη συγκόλληση. Τα υποστρώματα αυτά συνήθως είναι κατασκευασμένα από ινοσανίδες μέσης πυκνότητας (MDF), μοριοσανίδες, κόντρα πλακέ ή πάνελ κατώτερης ποιότητας μασίφ ξύλου. Ο καπλαμάς τότε πιέζεται και εφαρμόζεται στο υπόστρωμα υπό υψηλή πίεση για να εξασφαλίσει μια ισχυρή και ανθεκτική σύνδεση. Τα πάνελ που προκύπτουν από τη διαδικασία αυτή μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τις βιομηχανίες ξύλου για την κατασκευή επίπλων, επενδύσεις τοίχων, άλλων χρηστικών και διακοσμητικών αντικειμένων (μαρκετερί, μουσικά όργανα, σκάκι, κ.α.). Στη συνέχεια μπορούν να υποστούν περαιτέρω επεξεργασία, λείανση και φινίρισμα με χρωστικές ή βερνίκια για να βελτιώσουν την εμφάνισή τους και να προστατευθεί η επιφάνεια τους.
Το ξύλο είναι ένας ζωντανός οργανισμός που μας προσφέρει ομορφιά, αντοχή και λειτουργικότητα.
Η εταιρεία WOORD μπορεί να δημιουργήσει για εσάς έπιπλα κουζίνας, ντουλάπες υπνοδωματίων, έπιπλα μπάνιου, ειδικές κατασκευές, πόρτες, επιπλοσυνθέσεις, επενδύσεις τοίχων κ.α. Επικοινωνήστε μαζί μας για ένα προσωπικό ραντεβού ώστε να συζητήσουμε τις ανάγκες σας.
ΠΗΓΗ:
- Επιστήμη & Τεχνολογία του Ξύλου – Τόμος Β΄, Βιομηχανική αξιοποίηση, Γεώργιος Τσούμης, Εκδόσεις Γαρταγάνη
- Τεχνολογία Ξύλου, Ιωάννης Κακαράς, Εκδόσεις ΙΩΝ
- Περιοδικό ΞΥΛΟ – ΕΠΙΠΛΟ
